OK
Aktualności
AKTUALNOŚCI
Zarząd Koła Łowieckiego „Orzeł" w Orli zawiadamia
Walne Zgromadzenie Koła Łowieckiego „Orzeł"
Elektroniczna książka polowań
W związku z wejściem  w życie postanowień ustawy z dnia 7 października 2022 r. o zmianie...
Faza księżyca
Pogoda
owiedziło nas: 000266157 osób
Aktualnie gości na stronie: 5
Twoje IP: 54.84.65.73
Dobór optyki myśliwskiej

Witam Kolegów.

 

Chciałbym podzielić się kilkoma uwagami na temat optyki myśliwskiej. Myśliwi decydując się na zakup optyki staja przed trudnym dylematem. Co wybrać, jaka optykę, o jakich parametrach i dlaczego o takich a nie innych. Decydując się na zakup optyki powinniśmy pamiętać, że poza producentem i ceną istnieją istotne parametry optyki, którymi również powinniśmy kierować się przy wyborze odpowiedniej lornetki czy lunety. Są to:

 

- Transmisja światła
- Średnica źrenicy wyjściowej
- Powiększenie
- Pole widzenia
- Odstęp źrenicy wyjściowej
- Liczba zmierzchowa

- Paralaksa

- Odporność na wstrząsy – zwłaszcza przy użyciu sztucerów magnum

- Typ lunety – stała, nastawna, biegowa czy tez kolimator

- Siatka celownicza, tzw. “krzyż” w pierwszym planie czy tez w drugim planie,tzn. w płaszczyźnie okularu czy też obiektywu i jakie ma to znaczenie.

 

Jednym z ważniejszych parametrów przyrządów optycznych jest transmisja światła, ważna zwłaszcza jeśli chcemy wykorzystywać lunety w słabym  oświetleniu. Transmisja wyrażona jest procentowo i oznacza ilość światła (obrazu) przechodzącego przez lunetę(lornetkę) do oka obserwatora. W starych przyrządach optycznych „straty”światła na skutek odbicia się od powierzchni soczewek wynosiły nawet 40%.Obecnie stosuje się technologie pokrywania soczewek specjalną warstwą antyrefleksyjną co skutecznie eliminuje straty światła a co za tym idzie znacznie podnosi się komfort obserwacji w trudnych warunkach oświetleniowych.Najnowsze lunety i lornetki potrafią niwelować straty światła do kilku procent.Jeśli zamierzamy prowadzić obserwacje lub polować o zmroku i w nocy to taka optyka jest niezbędna. W dobrej optyce transmisja światła dochodzi do 98% przez jedną soczewkę. Powłoki antyodblaskowe są najpilniej strzeżonymi tajemnicami firm produkujących optykę.


Źrenice naszych oczu w zależności od natężenia oświetlenia zmieniają się i tak np. w ciągu dnia przy pełnym świetle słonecznym średnica źrenicy zmniejsza się do ok. 3-4 milimetrów. Wieczorem, gdy ilość światła w naturalnym otoczeniu maleje,źrenica powiększa się do ok. 7 milimetrów. To naturalne zachowanie ludzkiego oka powinno być brane pod uwagę przy wyborze lornetki lub lunety. Oczywiście najczęściej nie zwracamy na to uwagi i kierujemy się innymi elementami skłaniającymi nas do kupna danego modelu. Spotykałem się często z teoria, że źrenica oka ludzkiego wraz z wiekiem zatraca możliwość maksymalnego rozszerzania się po zmroku. Tzn. ze źrenica 50-cio czy 60-cio latka nie jest w stanie rozszerzyć się po zmroku do 7 mm. Teoria ta ma tylu zwolenników co I przeciwników. Warto jednak znać tą cechę naszych oczu i to jaki ma to związek z technicznymi parametrami przyrządów optycznych.

 

Jednym z elementów określających parametry techniczne lornetki bądź lunety jest tzw. średnica źrenicy wyjściowej. Oznacza ona średnicę wiązki światła (obrazu) jaki dostaje się do oka osoby patrzącej przez lunetę. Przyrząd optyczny będzie dobrze spełniał swoją rolę, jeżeli średnica źrenicy wyjściowej jest porównywalna lub większa niż średnica źrenicy oka ludzkiego. W ciągu dnia powinniśmy używać lornetek i luneto średnicy źrenicy wyjściowej o parametrze przynajmniej 3-4. Wynik ten obliczamy w prosty sposób dzieląc średnicę soczewki przez krotność powiększenia. Np. dla lunety 6x42 średnica źrenicy wyjściowej wynosi 42:6=7. Tak więc ta luneta z pewnością będzie dobrze spełniała swoją rolę w ciągu dnia. Nadaje się również do obserwacji i celowania o zmierzchu, kiedy nasze źrenice powiększają się właśnie do ok. 7 milimetrów. Nie powinniśmy kupować lornetek lub lunet o średnicy źrenicy wyjściowej mniejszej niż 3, gdyż nie spełnią one w większości naszych oczekiwać. Im większy parametr średnicy źrenicy wyjściowej tym lepiej, jednak zbyt duże przekroczenie liczby 7 nie przynosi już oczekiwanych efektów. Do celowania i obserwacji dziennej nie warto inwestować w droższe lornetki czy lunety 7x50 czy 8x56. Przy dziennym świetle uzyskamy bardzo dobre efekty i doskonałą rozdzielczość obrazu przez przyrządy optyczne o parametrach 8x32 czy 10x40. Przy obserwacji i polowaniach wieczornych i nocnych konieczne jest używanie właśnie lunet 7x50 czy 8x56. Średnica źrenicy wyjściowej, a więc snop światła (obrazu) wpadający do naszego oka ma średnicę zbliżoną do źrenicy naszego oka I nie ma tu strat światła co gwarantuje nam obraz wyraźniejszy i jaśniejszy.

 

Powiększenie jest to wielkość określająca ile raz obserwowany przedmiot wydaje się nam większy od obserwowanego "gołym"okiem bez użycia przyrządu optycznego. Powiększenie podawane jest zawsze jako pierwsza z dwóch liczb najczęściej podawanych jako podstawowe parametry przyrządów optycznych. Tak więc lornetka 8x30 daje nam powiększenie ośmiokrotne a np. luneta 6x42 daje złudzenie, że obserwowany przedmiot jest sześciokrotnie bliżej niż w rzeczywistości. Druga liczba wyraża średnicę w milimetrach soczewki zbierającej światło (obraz). Im większa średnica tym jaśniejszy obraz przy słabym oświetleniu. Chociaż większe powiększenie ułatwia obserwację i celowanie to należy pamiętać, że nie zawsze duże powiększenie jest ułatwieniem. Do polowań zbiorowych czy strzałów do zwierzyny w ruchu duże powiększenie absolutnie nie jest przydatne. Ponadto przy większych powiększeniach obserwacja czy celowanie wymaga użycia statywu (pastorału bądź innej podpórki) gdyż drgania rąk utrudniają utrzymanie obserwowanego przedmiotu w polu widzenia.Uniwersalne wydają się być lunety o zmiennym nastawieniu powiększenia np. 3 – 12 X 40.

 

Polem widzenia nazywamy obraz jaki jesteśmy w stanie zobaczyć przy użyciu lunety lub lornetki. Wyrażamy je w metrach bądź (rzadziej) w stopniach tzw.  pole widzenia liniowe lub kątowe. W rzeczywistości oba oznaczenia dotyczą tego samego parametru przyrządu optycznego. Pole widzenia zależne jest przede wszystkim od powiększenia. Im większe powiększenie tym mniejsze pole widzenia na określonej odległości. Wyraża się je w metrach/yardach na 100 lub 1000 metrów/yardów. Podana przykładowa wartość 120 metrów na 1000 metrów oznacza, że z obserwowanego 1000 metrowego odcinka obrazu (krajobrazu) przez lunetę widzimy jedynie fragment 120 metrów. Przy podanej przykładowej wartości 13,1 na 100 metrów będziemy mogli obserwować wycinek krajobrazu 13,1 metra w odległości 100 metrów.

 

Ważnym parametrem jest odstęp źrenicy wyjściowej zwłaszcza w przypadku osób z wadami wzroku. Parametr ten określa maksymalną odległość oka ludzkiego od soczewki lornetki bądź lunety, przy której nie traci się nic z jakości widzenia. Odległość ta musi być odpowiednio duża, tak aby możliwe było korzystanie z przyrządów  w okularach korygujących wady wzroku.

 

Liczba zmierzchowa to parametr optyki umożliwiający określenie przydatności lunety (lornetki) do użycia przy słabym świetle/ zmrok, noc/.

Przykładowe wyliczenie liczby zmierzchowej dla kilku lunet:
Luneta 4x32 - liczba zmierzchowa - pierwiastek kwadratowy z  4 x 32 = 11,3
Luneta 6x40 - liczba zmierzchowa - pierwiastek kwadratowy z  6 x 40 = 15,5
Luneta 6x42 - liczba zmierzchowa – pierwiastek kwadratowy z   6 x 42 =15,9
Luneta 8x56 - liczba zmierzchowa - pierwiastek kwadratowy z  8 x 56 = 21,2
Luneta 3-12x56 - liczba zmierzchowa - pierwiastek kwadratowy z  3-12 x 56= 13,0 - 25,9 (luneta nastawna o krotności powiększenia 3 do 12 razy).


Z uwagi na wartość liczby zmierzchowej przyrządy optyczne dzielimy na 3 grupy:
1. do obserwacji i polowań w dzień - wartość liczby zmierzchowej poniżej 15
2. do obserwacji i polowań o zmroku - wartość liczby zmierzchowej od 15 do 20
3. do obserwacji i polowań w nocy - wartość liczby zmierzchowej powyżej 20


Tak więc z lunetą 4 x 32 najlepiej polować w dzień, z lunetą 6x42 możemy również polować wieczorem na zasiadce np. na rogacza, ale już polując po zmroku na lisa powinniśmy korzystać z lunet przynajmniej 8 x 56. W lunetach nastawnych istnieje możliwość regulacji  Liczby zmierzchu jak również średnicy źrenicy wyjściowej.

 

Paralaksa jest to zjawisko pozornego ruchu siatki celowniczej po celu jeżeli nie patrzymy centralnie w lunetę. Przeważnie lunety celownicze pozbawione są paralaksy fabrycznie na dystansie 100 metrów/Europa/ I na dystansie 100 yardów /Ameryka/, oraz na dystansie 50 yardów –wszelkiego rodzaju lunety przeznaczone do broni czarnoprochowej i dubeltówek.Na rynku są również lunety z możliwością eliminacją zjawiska paralaksy na dowolnym dystansie, np. seria lunet Leupold VX-III, VX-L  oznaczona symbolem LR – Long Range. Służy do tego w tych lunetach trzeci bęben. Zjawisko paralaksy możemy zaobserwować w bardzo prosty sposób. Ustawiamy bron np. na stojaku do jej czyszczenia, wybieramy jakiś cel oddalony od nas o 100 m/y, przesuwamy oko względem okularu lewa-prawa, góra – dół I zauważymy, ze siatka celowniczą jest zawsze w tym samym miejscu na obiekcie przez nas obserwowanym. Jeżeli natomiast obiekt przez nas obserwowany będzie oddalony o 50, 150 czy więcej m/y w czasie tej samej czynności – przesuwania oka względem okularu zauważymy bardzo wyraźne przesuwanie się siatki celowniczej po obiekcie przez nas obserwowanym. Ma to kapitalne znaczenie przy strzałach na dalekie dystanse.Musimy patrzeć centralnie w okular, w przeciwnym razie może dojść do “pudeł”.

 

Odporność na wstrząsy. Ta zaleta lunet, lub jej brak /wada/ ma pierwszorzędne znaczenie zwłaszcza gdy luneta jest zamontowana na “kąśliwej” broni typu magnum. Jeżeli zamontujemy tania lunetę i wątpliwej marki na takiej broni możemy być raczej pewni, ze po pewnym czasie luneta taka porostu “rozleci” się mówiąc w przenośni. Lepiej od razu zainwestować w lepszy sprzęt i uniknąć rozczarowań w przyszłości. Lunety Leupolda uważane są za jedne z najbardziej odpornych na wstrząsy, nie mówiąc już o takich liderach optyki myśliwskiej jak Zeiss, Swarovski czy Schmidt &Bender.

 

Typ lunety. Lunetę biegową stosuje się do polowań pędzonych, przy polowaniach na duże i niebezpieczne zwierzęta np. na Big Five w Afryce, gdzie strzela się na stosunkowo bliskie odległości, gdzie oddanie drugiego precyzyjnego strzału ma kapitalne znaczenie, od którego może zależeć “być albo nie być”. Luneta ta charakteryzuje się bardzo dużym polem widzenia.  Markowe lunety biegowe  przy krotności 1 dysponują polem widzenia rzędu 42 m/y na dystansie 100 m/y, podczas gdy tanie lunety biegowe 20-22 m/y na dystansie 100 m/y. Wyobraźmy sobie szarżującego bawola czy dużego odyńca. Z odległości kilkunastu metrów w lunecie np. 4.5 – 14 X 50 przy najmniejszej krotności będziemy widzieli jedna wielka czarna plamę bez możliwości oddania precyzyjnego strzału. W lunecie biegowej – markowej będziemy widzieć cale zwierzę I mieć możliwość ulokowania kuli w odpowiednim miejscu. Lunety biegowe to lunety  o parametrach np. 1 – 4 X 24, 1.1 – 6 X 24 itp. Lunety te nadają się tylko do polowań w ciągu dnia. Nie zdadzą egzaminu o zmierzchu czy tez w nocy. Mimo iż posiadają imponującą średnicę źrenicy wyjściowej, jednak liczba zmierzchu jest bardzo mała.


Do polowań pędzonych,np. na dziki w Polsce, nadają się bardzo dobrze tzw. Kolimatory. Występują np.w postaci np. małego “telewizorka” ze świecącą kropka w środku. Skutecznie zastępują otwarte przyrządy celownicze eliminując jeden punkt do zgrania. Przy otwartych przyrządach celowniczych takich punktów mamy 4:  oko – szczerbinka – muszka –cel. Przy kolimatorze czy tez lunecie 3: oko – kropka/siatka celownicza – cel. Jest po prostu szybciej I wygodniej oddać precyzyjny strzał.


Na temat lunet nastawnych czy tez stałych trudno jednoznacznie coś powiedzieć. Jedne i drugie maja swoich zwolenników, myślę ze w większości zależy to od indywidualnych upodobań I pewnych predyspozycji. Osobiście uważam, że luneta nastawna jest lepsza, tu można pewne parametry ustawić wg naszych potrzeb, np. liczbę zmierzchu. Z drugiej strony strzelcy wyborowi, snajperzy używają lunet o stałym powiększeniu. Chodzi o to, aby luneta nie “rządziła” strzelcem, aby nie tracił często bardzo cennego czasu na zabawę pierścieniem zbliżenia. Dla kogoś kto polował z lunetą o stałym powiększeniu będzie trudno przestawić się na lunetę o powiększeniu zmiennym i odwrotnie.

 

Siatka celownicza. Następnym ważnym czynnikiem przy wyborze lunety jest siatka celownicza, podświetlana czy też nie, w pierwszym czy tez drugim planie. W USA nie poluje się w nocy, wiec podświetlany punkt w siatce celowniczej nie jest niezbędny, choć może być bardzo przydatny. Wyobraźmy sobie, ze polujemy w głębokim lesie, w czasie deszczowej czy tez pochmurnej pogody. Jest już prawie zupełnie ciemno, choć do końca regulaminowego czasu pozostało nam jeszcze piec minut. W tym czasie pokazuje się czarny niedźwiedź. Trudno będzie zobaczyć siatkę na tle zwierzęcia I w tym przypadku taki świecący punkcik może być bardzo przydatny. Osobiście preferuje siatki podświetlane, choćby z tego powodu, ze każdego roku poluje w Polsce, przeważnie w nocy gdzie jest to dozwolone. I takie podświetlenie bywa bardzo pomocne, choć przy dobrej klasie optyki można sobie również poradzić bez tego.  Rodzaj siatki celowniczej to już temat rzeka. Jest ich setki, do różnych polowań, warunków polowania,osobistych upodobań i zamiłowań. W Polsce najbardziej popularna jest “czwórka”,lub German 4.


W drugim czy pierwszym planie? Różnica miedzy tymi dwoma typami siatek polega na tym, że siatka w pierwszym planie wraz ze wzrostem krotności grubieje. Siatka w drugim planie ze wzrostem krotności przybliżenia pozostaje zawsze taka sama. Ma to swoje zalety np. przy polowaniach typu Varmint. Znane są przypadki strzelania piesków preriowych na odległość 800 yardów. Przy siatce celowniczej w pierwszym planie będzie to praktycznie niemożliwe, gdyż przy 14, 20-krotnym czy większym powiększeniu siatka pogrubieje tak, że zakryje cały cel łącznie z częścią otoczenia. Z siatką w drugim planie tego już nie będzie, gdyż bez względu na wielkość powiększenia grubość nitek będzie identyczna.


W Europie, także w Polsce preferowane są siatki do polowań w pierwszym planie, gdyż tam nie strzela się wg prawa na odległości dalsze niż 200 metrów i używając np. siatki German 4 czy popularnej niegdyś “czwórki” w pierwszym planie można dość precyzyjnie określić odległość do np. Kozła do którego będziemy strzelać.


Istnieje wiele rodzajów siatek balistycznych umożliwiających precyzyjne strzelanie na bardzo dalekie odległości, np. siatka Boone & Crocket czy Varmint w lunetach Leupolda,   BR czy BR1 w lunetach Swarovskiego,  czy też Rapid Z 600, Rapid Z 800, Rapid Z 1000 czy też Rapid Z Varmint w produktach firmy Zeiss. Należy jeszcze wspomnieć o grubości tubusu lunety. Najbardziej popularne to tubus o grubości 1”, 30 mm i – choć rzadziej tubus o grubości 34 mm. Grubość tubusu nie ma żadnego wpływu na jasność lunety. Większa średnica tubusu umożliwia większy zakres regulacji przesuwania siatki w celu jej ustawienia lewa-prawa i góra- dół, nic więcej. Lunety amerykańskie maja możliwość regulacji góra-dół lub lewa-prawa w zakresie ¼ MOA przy jednym kliknięciu bębna,bywają tez bardziej precyzyjne, np. 1/8 MOA przy jednym kliknięciu. MOA – Minute of Angle - minuta kątowa. Lunety europejskie przy jednym kliknięciu bębna przesuwają krzyż lunety o 1 cm góra-dół, lewa-prawa na odległości 100 metrów.

 

Niezależnie od tych wszystkich danych należy pamiętać o tym, ze aby one miały jakiś sens i sprawdzały się w praktyce luneta czy tez lornetka musi być wysokiej klasy. Często cena optyki jest dużo wyższą niż dobrego sztucera na którym jest osadzona. Przyrząd optyczny jest urządzeniem bardzo precyzyjnym, gdzie dokładność jego wykonania przez najlepszych producentów sięga stutysięcznych części milimetra. Tylko najlepsi producenci są w stanie zapewnić odpowiedni park maszynowy, procedury i dobry personel, a to przekłada się na cenę produktu. Kapitalne znaczenie ma też jakość szkła użytego do wyprodukowania optyki, bardzo ważne są powłoki przeciwodblaskowe, powłoki które uniemożliwiają osadzaniu się kropelek wody na soczewkach np. LocuTec firmy Zeiss czy Rain Guard firmy Bushnell, gaz którym wypełnione są lunety czy tez lornetki zapobiegającemu skraplaniu się pary wodnej wewnątrz przyrządów optycznych, itd. Nie można spodziewać się takich samych efektów używając produktu renomowanej firmy i produktu o takich samych parametrach wykonanego przez np. jakaś chińską fabrykę. Należy również wystrzegać się zakupów internetowych np. na Ebay od sprzedawców mało znanych. Swego czasu firma Leupold i Swarovski ostrzegały przed pojawianiem się na rynku podróbek ich produktów.

 

Na temat optyki można dyskutować bez końca, jest to  - jak już napisałem, temat rzeka. Materiał zawarty w tym opracowaniu to tylko skrót najważniejszych informacji niezbędnych przy wyborze optyki, lornetki czy tez lunety. Przy tym opracowaniu posłużyłem wiadomościami które znam z książek Pana Marka Czerwińskiego, Pana Anatola Szyrkowca, obaj piszą wszystko o broni I optyce – moja ulubiona lektura, artykułami zawartymi w Łowcu Polskim i Braci Łowieckiej – prenumeruje te gazety od lat jak również wiadomościami zawartymi w Internecie.


Życzę Kolegom wyborów trafnych i udanych zakupów.


Pozdrawiam,


Darz Bór